Türkiye (Turcja) prowadzi działania w kraju, jak i wspiera międzynarodowe inicjatywy partnerskie na rzecz ochrony i zrównoważonego rozwoju dziedzictwa kulturowego. Podczas 47. sesji Komitetu Światowego Dziedzictwa, która odbyła się w Paryżu w dniach od 6 do 16 lipca 2025 roku, znajdujące się od 2013 roku na Liście Informacyjnej UNESCO miasto Sardes i tumulusy (kurhany) lidyjskie w Bin Tepe, zostały oficjalnie wpisane na Listę Światowego Dziedzictwa UNESCO. Dzięki temu Türkiye (Turcja) posiada już 22 obiekty, które obejmuje ta prestiżowa lista. Nowy wpis dotyczy stanowiska archeologicznego w prowincji Manisa położonej na zachodzie kraju.
Sardes i królestwo Lidyjczyków
Sardes, niegdyś stolica Lidii – potężnej cywilizacji epoki żelaza, słynącej z bogactwa, jak i wybicia pierwszych na świecie monet – stanowi świadectwo bogatej przeszłości Anatolii. Nieopodal, w Bin Tepe, znajdują się królewskie nekropolia z jednymi z największych na świecie grobowców tumulusowych. Obiekt ten został nagrodzony przez UNESCO ze względu na wyjątkowe, uniwersalne wartości archeologiczne i architektoniczne spełniające kryterium (III) i odzwierciedlające wyjątkową rodzimą kulturę Lidyjczyków w Anatolii. Kolejny wpis na Liście Światowego Dziedzictwa, wzmacnia pozycję Türkiye (Turcji), która nieustannie promuje swe bogactwo historyczne w wymiarze globalnym.
Wspaniałe dziedzictwo lidyjskiej stolicy
Historia Sardes sięga V wieku p.n.e., jednak największą świetność zyskało ono w VI wieku p.n.e., jako stolica Królestwa Lidii. Wówczas Lidyjczycy, zaliczani do ludów anatolijskich, stworzyli odrębny język i system religijny, a także wprowadzili pierwsze złote i srebrne monety, co zapoczątkowało przełom w rozwoju systemów monetarnych. Przez Sardes przepływała wzbogacająca go rzeka Sart Çayı (dawniej Paktol lub Paktolos) niosąca ze swoimi wodami złoto, które stało się źródłem ogromnego bogactwa króla Krezusa. Jedna z legend mówi o tym, że frygijski król Midas zmył swój „złoty dotyk” w wodach Paktolosu. Jak podaje UNESCO, „Sardes posiadało unikalną strukturę urbanistyczną z umocnionymi murami, tarasami i wyraźnie oddzielonymi strefami: osadniczymi, świątynnymi i cmentarnymi”. Natomiast tumulusy lidyjskie w Bin Tepe uważane są za jedną z największych starożytnych nekropolii na świecie, liczącą ponad 119 kurhanów znajdujących się na obszarze około 7 500 hektarów.
Po upadku Królestwa Lidyjskiego w VI wieku p.n.e., Sardes nadal pozostało ważnym ośrodkiem pod panowaniem Persów, Greków, Rzymian i Cesarstwa Wschodniorzymskiego.
Obecnie na terenie tego stanowiska archeologicznego znajdują się doskonale zachowane budowle rzymskie, w tym gimnazjon wraz z kompleksem łaźni, akropol oraz Świątynia Artemidy. Starożytne Sardes wyróżnia się również pod względem religijnym — mieści się tu największa znana starożytna synagoga oraz jeden z siedmiu Kościołów Apokalipsy w zachodniej Anatolii. Kościoły te należą do najważniejszych chrześcijańskich miejsc kultu w Türkiye (Turcji), głównie ze względu na ich rolę w rozprzestrzenianiu wczesnego chrześcijaństwa, ale również dlatego, że — według Księgi Objawienia — otrzymały one listy od św. Jana, które zawierają wezwania do duchowego odnowienia. Jeden z nich, skierowany do kościoła w Sardes, krytykuje stan duchowy tej wspólnoty, mówiąc, że „wydaje się żywa, ale jest martwa”.
Trwające prace wykopaliskowe i konserwatorskie
Prace wykopaliskowe oraz interdyscyplinarne działania konserwatorskie na terenie starożytnego miasta Sardes i tumulusów lidyjskich w Bin Tepe prowadzone są pod kierownictwem Dyrekcji ds. Wykopalisk w Sardes. Stanowią one część szerszej wizji Türkiye (Turcji), która stawia na pierwszym miejscu ochronę i zrównoważone zarządzanie bogatym dziedzictwem kulturowym kraju. W ramach projektu „The Night Museums” („Noce w Muzeach”), realizowanym w okresie letnim tego roku, 27 obiektów w całej Türkiye (Turcji), w tym Sardes, pozostaną otwarte do późnych godzin nocnych, zapraszając odwiedzających do eksploracji dziedzictwa pod niebem pełnym gwiazd.
